Op 9 en 10 oktober dit jaar vond de Kennis2Daagse plaats. Twee succesvolle dagen waarin volop is gedacht, gedeeld en gedaan! Op deze pagina treft u:

• Een terugblik op de POV-W door bestuurders en stakeholders
• Visuele verslagen werksessies procesinnovaties
• Compilatiefilm van de drie masterclasses over productinnovaties
• Een sfeerimpressie van de excursies en het congres

Excursie en congres Op woensdag 9 oktober vertrokken twee bussen vanuit Leeuwarden. Eentje richting de Friese kust en eentje richting het Groningse Eems-Dollardgebied. In Friesland deed men onder meer de dijk tussen Westhoek en Zwarte Haan aan waar in september vier proefvakken zijn gefreesd en vervolgens gevuld met innovatieve asfaltmengsels. Ook brachten deelnemers een bezoek aan het gemaal in Vijfhuizen en gingen ze onder begeleiding van It Fryske Gea de kwelders op. In Groningen is de Dubbele Dijk bezocht en de kleirijperij in Oterdum waar slib gerijpt wordt tot klei om vervolgens toegepast te worden bij de aanleg van de Brede Groene Dijk.

Visuele verslagen
Op donderdag 10 oktober vond in het Westcord WTC Hotel in Leeuwarden het congres plaats. Deelnemers konden meedoen met verschillende interactieve werksessies of een van de masterclasses volgen. Van de werksessies zijn visuele verslagen gemaakt. Van de masterclasses een compilatiefilm.

Tijdens de bestuurlijke sessie zaten Peter Glas (Deltaprogramma), Erik Wagener (HWBP), Eisse Luitjens (Noorderzijlvest), Tjip Douwstra (Hunze & Aa’s) en Bé de Winter (Wetterskip) met elkaar aan tafel. Zij blikten terug op de bestuurlijke samenwerking, de successen daarin alsmede de leerpunten. Nederland kent een fikse opgave. Zoals de Deltacommissaris stelde; “We hebben een ‘contract’ met de samenleving om de boel op orde te maken. Dat betekent tot 2050 een kilometer dijk verbeteren per week”. Innovaties zijn daarom belangrijk. “Innovatie kun je zien als hefboom om dingen sneller en goedkoper te doen, maar ook om de impact op je omgeving te verzachten”, aldus Erik Wagener.

Het gedeelde beeld was dat het succes van de POV-W niet alleen terug te vinden is in technische innovaties, maar vooral ook in sociale innovaties. Belangrijke vraagstukken daarbij bleken: Wie neem je daarin mee? Hoe betrek je ze? Hoe werk je samen? Want (bestuurlijke) samenwerking bleek wel een belangrijke sleutel. Daarbij moet je over eigen grenzen heen kunnen kijken en gemeenschappelijke doelen voor ogen houden. En soms moet je ook gewoon beginnen. Bijsturen kan altijd. De POV-W rond dit jaar af, maar de noordelijke waterschappen blijven de onderlinge samenwerking vasthouden; op bestuurlijk niveau, maar ook op ambtelijk niveau door kennis te delen en expertise uit te wisselen.

Uit het N2000 onderzoek van de POV-W is gekomen dat werken in N2000-gebied mogelijk is binnen de Europese wetgeving. Om dit mogelijk te maken is samenwerking cruciaal: verbind natuuropgaven aan je project en betrek het bevoegd gezag. In dit onderzoek hebben we hiervoor de volgende stappen ontwikkeld:

• Leg opgaven in gebied naast elkaar. Gebruik hiervoor ook het N2000-beheerplan.
• Ga op zoek naar de grote groene plus (een verbetering van de natuur), die je met je project kan organiseren in het gebied – gezamenlijk met stakeholders.
• Ga in gesprek met bevoegd gezag om de wijze van toetsing te bespreken.
• Organiseer je draagvlak en je weerstand.
• Zorg voor bewijslast, dat is goede monitoring. Begin bij het vastleggen van de huidige situatie.
• Zorg voor garantie dat je ook daadwerkelijk je grote groene plus realiseert.

Tijdens de workshop hebben we dat toegepast op de dijkverbetering Lauwersmeerdijk – Vierhuizergat. We hebben voor het project de proef op de som gedaan: bereiken ze de grote groene plus of kunnen ze meer doen? Doorlopen ze hiervoor het goede proces? Het blijkt dat ze op de goede weg zijn. Peter van Dijken heeft voor de grote groene plus en het proces dat ze doorlopen een aantal praktische tips en aandachtspunten gekregen. En de belangrijkste was: blijf dit vooral zo doen met elkaar!

Meer informatie Natura2000

Al heel wat nationale en internationale delegaties reisden af naar Bierum in Groningen om te kijken bij het demonstratieproject Dubbele Dijk. Met dit concept worden opgaven van zowel waterschap als provincie gecombineerd. Niet één, maar twee dijken zorgen voor waterveiligheid. Tussen de dijken ontstaat een stuk land waar plek is voor zilte teelten, natuurontwikkeling en slibinvang. De pilot laat zien dat het combineren van opgaven mogelijk is, maar ook complex. De ervaringen van de pilot worden in de workshop gedeeld. De basis voor een Dubbele Dijk ligt in stevig en duurzaam partnerschap. Het concept richt zich op het toekomstbestendig inrichten van onze kustzone. Meegroeien met zeespiegelstijging en bodemdaling. De workshop was er op gericht om de bewustwording van deelnemers te vergroten. We zien dat het land steeds verder daalt en de dijken steeds verder verhoogd moeten worden. Als je weer sedimentatie gaat toestaan, kan het land dan weer ‘aangroeien’? Kunnen we oude slaperdijken en zeedijken hiervoor gebruiken? Kunnen we bouwen met de natuur? En hoe doen we dat dan? In 1 keer of stapsgewijs?

In de workshop is aan de hand van stellingen meegedacht of dit concept in Groningen perspectief biedt! Er is gediscussieerd over o.a. klimaatverandering en zeespiegelstijging, aquacultuur en vruchtbare landbouwgrond, opslag van zoet water en het oogsten van slib. Een integrale gebiedsgerichte aanpak lijkt hierbij essentieel! Er lijkt in Nederland een beweging op gang te komen in relatie tot een meegroeiende kustlijn, waarin ook waterbouwers / dijkwerkers meedoen.

Meer informatie Dubbele Dijk

Een dijk is meer dan een waterkering alleen. De basis voor het proces naar een dijk 3.0 is conceptueel denken: iedere dijk wordt een Rijke Dijk! Als dijkbeheerder betekent dat samenwerken met de omgeving en werken van grof naar fijn: beginnen met conceptueel denken om vervolgens toe te werken naar concrete maatregelen. De aanbevelingen gaan uit van een gebiedsproces in drie concrete stappen: Wat kan de omgeving betekenen voor de dijk? Wat kan de dijk voor de omgeving betekenen? Welke extra’s kunnen we bedenken? In de dijkverbetering Eemshaven – Delfzijl is het concept toegepast. Het Wetterskip Fryslân staat voor een grote opgave om de dijkverbetering Koehool – Lauwersmeer (KLM) uit te voeren. Binnen het project KLM worden expertmeetings georganiseerd waarbij vanuit het expertisegebied wordt ingezoomd op de problematiek en de mogelijkheden.

Tijdens de workshop is conform de 3-stappen-aanpak van de Rijke Dijk, via een brede integrale blik, gebrainstormd over vier deeltrajecten: Koehool – Zwarte Haan, Fryslân Bûtendyk, Ternaard-Wierum-Moddergat, Peazemerlannen. In de workshop zijn nieuwe ideeën naar voren gekomen om de vier deeltrajecten te verrijken, zowel vanuit landschappelijk, recreatief, ecologisch als waterbouwkundig oogpunt. Met deze ideeën wordt de dijk tussen Koehool – Lauwersmeer zeker een Rijke Dijk!

Meer informatie Rijke Dijk

Wat is een multifunctionele dijk? Is dit een grootschalige integratie van waterkering, windmolens, woningen en parkeergarages of kan het ook een bankje op de dijk zijn? Aan het begin van de workshop is deze vraag gesteld en zijn voorbeelden uit de projecten Eemshaven – Delfzijl en Lauwersmeer – Vierhuizen gepresenteerd.

Er zijn verschillende functies die je kunt beschouwen: wonen en werken, energie, ecologie en natuur en waterveiligheid. De multifunctionele dijk is veelal het resultaat van wensen of plannen in de omgeving, waarbij de waterveiligheidsopgave een belangrijke rol speelt. De toegevoegde waarde van de multifunctionele dijk is voor de dijkbeheerder met name te vinden in de koppelmogelijkheden met ontwikkelingen, doelen, doelstellingen en belangen vanuit het gebied.

In het onderzoek zijn de landelijke ervaringen met multifunctionaliteit en waterkeringen bijeengebracht en geanalyseerd. Er zijn zes factsheets opgesteld die een beeld geven van de kansen en de belemmeringen voor de thema’s waterveiligheid, juridisch, ruimte, economie, samenwerking en beheer.

Het belangrijkste advies is om dijkversterkingen als een gebiedsproces in te richten en daar bestuurlijke regie op te voeren.

Tijdens de workshop hebben de deelnemers voor een aantal thema’s veel ideeën aangedragen voor multifunctioneel gebruik van het brede gebied rond de waterkering.

Meer informatie Multifunctionele Dijk

Het Wettelijk Beoordelingsinstrumentarium (WBI) is in ontwikkeling. In dit onderzoek kijken we naar parameters en uitgangspunten, die nu niet worden meegenomen in de rekenmodellen waarmee beoordeeld en getoetst wordt. Specifiek voor het Waddengebied zijn er situaties, waarvan bekend is dat ze effect hebben op de golfcondities, maar die nog niet goed in de modellen en het WBI worden of kunnen worden meegenomen. Belangrijke onderdelen hiervan zijn:

• het gedrag van stormen;
• de geometrie van de zeebodem;
• het gegeven dat wind, golven, stromingen en de bodem effect op elkaar hebben, maar in de modellen apart worden beschouwd.

Het is de ambitie om in de toekomst deze parameters en uitgangspunten wel te gebruiken. De vraag is wat dat zou gaan betekenen voor de waterstanden en golfcondities bij de dijk en de bijbehorende versterkingsopgave.

De voorlopige uitkomsten zijn wetenschappelijk nog niet geheel stabiel, maar geven gerichte inzichten. Vervolgens is de vraag: gaan we de uitkomsten morgen al toepassen in de HWBP projecten. In de werksessie hebben we met elkaar de pet van de bestuurder opgezet en standpunten vergaard. De belangrijkste uitkomst: voorkom onnodige maatregelen, maar zet die gedachte niet te scherp neer. Een paar centimeter extra verhogen levert namelijk ook weer een langere levensduur van de dijk inzake opvangen van de zeespiegelrijzing.

Meer informatie Risicoanalyse HR

Een Brede Groene Dijk is een dijk met een flauw talud en met grasbekleding. Voor de aanleg van zo’n dijk is veel klei nodig. Vanwege de grote hoeveelheid klei die nodig is, loont het om die klei lokaal te winnen. Dit kan klei zijn die is gemaakt van slib uit een binnendijkse brakwater natuurpolder of slib uit zee of de voorliggende kwelder. Maar als dat tot Natura2000 gebied behoort, is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. Samenwerking en partnerschap zijn dan ook sleutelwoorden in dit traject. Wat als de wil er wel is, maar betrokken partijen te veel vanuit eigen kaders blijven denken? Dan wordt aan de slag gaan binnen N2000 een behoorlijke uitdaging. Dat ervaart ook waterschap De Stichtse Rijnlanden die 55 km Lekdijk gaat versterken. De dijk is opgedeeld in zes deeltrajecten. Het traject Wijk bij Duurstede-Ameronge verkeert nu nog in de verkenningsfase, maar zal in de loop van 2020 in uitvoering worden gebracht. Twee van de drie kansrijke oplossingen betekent aan de slag gaan in N2000 gebied. Met de ervaring van de Brede Groene Dijk en de input van de werksessiedeelnemers zijn vooral veel tips opgehaald over procesaanpak in de verkenningsfase, waarbij het veelal ging over het combineren van belangen, het creëren van kansen waarbij bijvoorbeeld ook natuur gediend is. Hoe kom je samen tot een ontwerp waar iedereen ‘blij van wordt’. Met een integraal plan dat aandacht heeft voor het gebied en niet alleen de projectlocatie heb je bijvoorbeeld ook een vergunningverlener sneller aan boord.

Meer info Brede Groene Dijk

Tijdens de workshop over Dijk met Voorland is er vooral gesproken over hoe een goede samenwerking een fundament is voor een succesvol vervolg in een werkproces. Elkaar goed kennen, belangen van de ander begrijpen en vertrouwen bouwen is noodzakelijk. Een theoretische toelichting was op de gebruikte methodiek ‘Meerwaarde van Samenwerken’ in dit proces. Daarna is gewerkt met de methodiek.

In hooflijnen heeft het onderzoek Dijk met Voorland drie belangrijke resultaten opgeleverd:

De methodiek ‘Meerwaarde van samenwerking’ is uitgevoerd en vertaald naar een Handreiking. Dit leidde tot twee gezamenlijke producten. Ten eerste een gezamenlijke visie. Tijdens de bijeenkomsten bleek behoefte aan een gezamenlijke visie op de voorlanden waarin ieders belangen gekend zijn. Het systeem zoals we nu kennen bereikt de grens: zomerpolders zakken, de kwelder hoogt op, zeespiegel stijgt. De dijk moet gezien worden als integraal onderdeel van een toekomstbestendige kustzone.

De tweede uitkomst van de bijeenkomsten middels de methodiek leidde tot vraag: wat kunnen we samen doen. Daaruit kwam de pilot-optie ‘Natuurlijk ophogen zomerpolders’. Deze is uitgewerkt in een voorstel en klaar voor een vervolg in het project Koehool- Lauwersmeer van Wetterskip Fryslân.

Meer informatie Dijk met Voorland

Meer informatie effectiviteit Voorlanden Hydraulische Randvoorwaarden

Op diverse plaatsen in de Waddenzee dreigt het gevaar dat een geul een dijk ondermijnt. In het Onderzoek Geulmanagement hebben we gekeken of we met zachte maatregelen (zand) de situatie kunnen stabiliseren i.p.v. met harde maatregelen (staalslakken).

Modelberekeningen, werksessies en individuele raadplegingen van technische experts en maatschappelijke stakeholders brengen gedurende het proces verrassende inzichten op tafel. De verschillen in impact op de ecologische omgeving van harde en zachte maatregelen zijn minder groot dan gedacht. Onzekerheid over de levensduur van de beoogde zachte maatregel maakt de kans op herhaling groot. Herhaling veroorzaakt hogere kosten en meer verstoring van het ecosysteem.

De uiteindelijke conclusie is, dat de keuze voor een oplossingsrichting in situaties waarin een geul een dijk bedreigt, geomorfologisch en maatschappelijk maatwerk blijft. Voor de situatie bij het Vierhuizergat maken Rijkswaterstaat en waterschap Noorderzijlvest afspraken over taken en verantwoordelijkheden in het beheer om de risico’s voor de waterveiligheid beheersbaar te maken. Hierover hebben we een discussie gevoerd op basis van de ervaringen van de werkgroep zettingsvloeiing. We kwamen tot de conclusie dat we vooruit moeten plannen, het niet tot een calamiteit laten komen. Afspraken op hoofdlijnen en elkaar op de hoogte houden van de situatie is voldoende. Dat zorgt ervoor dat je elkaar kent en dat je elkaar weet te vinden bij calamiteiten.

Meer informatie Geulmanagement

Een overslagbestendige dijk neemt niet alleen gemiddeld minder ruimte in, maar is ook duurzamer omdat er minder schaarse grondstoffen nodig zijn. Daarnaast is er meer belevingswaarde vanwege de lagere kruin en zijn over het algemeen de kosten van de dijkverbetering lager. Flinke voordelen, zo op het eerste gezicht. Maar kun je een dijk zomaar overslagbestendig maken? Wat is daar technisch voor nodig? En zit die omgeving er eigenlijk wel op te wachten? Hoe en wanneer communiceer je daarover? De belangrijkste les uit dit POV-W onderzoek: hoeveel water over een dijk mag en kan bepaal je samen!

Om Hasselt en haar omgeving te beschermen tegen overstromingen vanuit het Zwartewater gaat het waterschap Drents Overijsselse Delta (WSDOD) de Stenendijk te Hasselt verbeteren. Het waterschap zoekt samen met bewoners, andere overheden en anderen, welke maatregelen genomen moeten worden en hoe deze het beste passen in de omgeving. Het waterschap voorziet een onzichtbare verbeteringsmaatregel in combinatie met het accepteren van overslaand water. Dit leidt tot vragen: Hoe communiceer je de boodschap dat je overslag toestaat over een dijk? Wat is het verschil in dit soort gevallen tussen wateroverlast en waterveiligheid? Wie is daar dan verantwoordelijk voor?

In de workshop zijn aan de hand van stellingen de vragen van WSDOD bediscussieerd. De meeste stellingen kenden zowel voor- als tegenstanders. Het gesprek aangaan en te communiceren over mogelijk gevolgen en de (lage) frequentie van optreden hiervan, zijn inzichten waar WSDOD mee verder kan.

Meer informatie Overslagbestendige Dijk

Binnen de POV-Waddenzeedijken is niet alleen onderzoek gedaan naar hydraulische randvoorwaarden en procesinnovaties, maar ook naar productinnovaties. Zijn de rekenregels voor het beoordelen van steenbekledingen niet te stringent? En zijn er verbeteringen mogelijk op het gebied van gras- en asfaltbekleding. In drie uitgebreide Masterclasses ging men dieper op de bevindingen tot zo ver in.